Alternativne umetničke i kulturalne prakse: slučaj poznosocijalističke Jugoslavije

Abstract

Cilj rada Alternativne umetničke i kulturalne prakse: slučaj poznosocijalističke Jugoslavije je ukazivanje na značaj alternativne kulture u političkom, društvenom, umetničkom i kulturalnom području socijalističke Jugoslavije osamdesetih godina XX veka. Alternativa je kulturalna manifestacija, koja ispoljava realan odraz društvenog stanja u vladajućem sistemu. Termin alternativa je izveden prema iščitavanju kontekstualnih okvira i diskurzivnih konstrukcija u poznosocijalističkoj samoupravnoj državi ’bratstva i jedinstva’. U radu sam istakla ideju da se alternativna kultura, kao kulturalna konstrukcija društva, formira na ’početku-kraja’ velikih ideologija. Osamdesete godine XX veka u Jugoslaviji bile su vreme preispitivanja političkih, društvenih, kulturalnih konstrukcija sistema. Urušavanje samoupravnog socijalističkog koncepta, dovelo je do stanja dezorijentisanosti među društvenim pojedincima i do njihovog slobodnijeg samostalnog organizovanja u potkulturalne formacije. Društvo sistema je, u poznom socijalizmu, postalo društvo svesno ideološke konstruisanosti. Društveni pojedinci su, usled toga, izbegavali upis vladajuće ideologije, te se samostalno formulisali i izveli kulturalnu konstrukciju alternative. Alternativna kultura se tumači kao potkulturalna manifestacija koja ima ideologiju, a čija uloga je ’imenovanje’ individua u pojedince društva, subjekte alternative. U radu je ukazano na paralelu između alternative kao kulturalne, i avangarde kao umetničke odrednice. Naime, kao što su avangardne prakse bile odraz preispitivanja umetničke autonomnosti i formiranja veze između umetnosti i društva, tako je alternativa podrazumevala brisanje granica između političko-društvenog i kulturalnog konteksta. Praksama alternativne kulture su označene realne konture društvenog i političkog stanja u poznosocijalističkoj Jugoslaviji. U ostvarenjima alternative je izražena kritika sistema i političko-društvenih prilika. Instrument izvođenja kritike u praksama alternative bio je mehanizam preterane identifikacije sa sistemom, ali i mehanizam identifikovanja sa ideologijom i njenim konstrukcijama. U sferi alternativne kulture nastaju novi društveni i (pot)kulturalni koncepti. Zato je alternativa imala odlike konstruktora realnog ciničnog kulturalnog upisa u poljuljanom poznosocijalističkom kontekstu Jugoslavije.

The aim of the paper Alternative art and cultural practices: the case of the late socialist period in Yugoslavia is to show the importance of alternative culture in the political, social, artistic and cultural areas of socialist Yugoslavia in the eighties. The alternative movement is a cultural display, which reflects a realistic perception of the social situation in the governing system. The term alternative is made with respect to the reading frame of contextual and discursive structure in a late socialistic self-management state of “brotherhood and unity”. In this paper, I am pointing out the idea that the alternative culture, as cultural construction of the society, forms at the 'beginning-end' of great ideologies. The eighties in Yugoslavia were the time of reevaluation of the political, social and cultural parts of the system. The downfall of the socialistic self-management concept, has led to a sense of disorientation among social individuals, as a result individuals were organizing freely and independently in subculture formations. The society of the system, in late socialism, became aware of the ideological structures. Social individuals as a result, avoided ruling ideology, and independently formulated and carried out cultural construction of alternative culture. Alternative culture is sub-cultural display that has an ideology, whose role is ‘to appoint’ individuals in society, as to became subjects of alternatives. The paper points out the parallels between the alternatives as cultural and avant-garde as artistic direction. As avant-garde practices were a reflection of the review of artistic autonomy and connections between art and society, the alternative movement is meant to erase the boundaries between the political, social and cultural context. The practices of alternative culture show realistic outlines of the social and political situation in the late socialist Yugoslavia. Alternative pieces expressed criticism of the system and the political and social conditions in the State. The Instrument of critics in alternative practices can be a mechanism of over-identification with the system, but also the mechanism of identification with the ideology and its constructions. New social and (sub) cultural concepts develop under the sphere or alternative culture. Therefore, an alternative culture has characteristics of a creator of the real cynical cultural recognition in context of the late socialist Yugoslavia.