Poststrukturalistička teorija fotografije u praksama jugoslovenske i post-jugoslovenske umetnosti

Abstract

Teorija fotografije je teorija u permanentnom nastajanju o različitim međuprožimajućim teorijskim, istorijskim, umetničkim, tehničkim, estetskim, društvenim, ideološkim, političkim i ekonomskim aspektima fotografije kao umetnosti. Pojavom poststrukturalizma kao transdisciplinarnog i interpretativnog teorijskog mišljenja, teorija fotografije ušla je u polje diskurzivnih i višeznačnih artikulacija, unutar kojeg se fotografija kao umetnost uspostavlja, razvija, razmenjuje i primenjuje kao društvena praksa. U tom svetlu, dva ključna teorijska sistema – semiologija/semiotika i teorijska psihoanaliza, uspostavile su poststrukturalističku teoriju fotografije. Pristupanjem fotografiji kao vizuelnom znakovnom sistemu, odnosno – kao višeznačnom vizuelnom tekstu koji se očitava gledanjem, poststrukturalistička teorija fotografije ukazala je na kulturalno i društveno determinisanog označitelja što nosi bezbroj različitih, nezavisnih i arbitrarnih značenja koje fotografija ostvaruje unutar semiološkog/semiotičkog konteksta. Poststrukturalistička teorija fotografije se, tako, bavi čitanjem fotografije kao umetnosti, koristeći se metodološkim, poetičkim, retoričkim, značenjskim i vrednosnim kriterijumima kroz različite teorijske discipline – teorija umetnosti, teorija teksta, teorija simulacija, teorije postmoderne, teorije o diskurzivnoj prirodi znanja i moći kao znanju, feminističke studije, postkolonijalne teorije, teorije identiteta, teorije hibridnosti, studije kulture i druge. Postavljena u kontekst jugoslovenske i post-jugoslovenske umetničke prakse, poststrukturalistička teorija fotografije omogućila je platformu za iščitavanje, interpretaciju i izvođenje pluralnih umetničkih strategija unutar (post)konceptualne i savremene umetnosti.

The theory of photography is a theory in a permanent formation of different interchangable theoretical, historical, artistic, technical, aesthetic, social, ideological, political and economic aspects of photography as art. With the advent of poststructuralism as a transdisciplinary theory and an interpretative theoretical thinking, the theory of photography came into the field of theory as an ambiguous discursive articulation, in which photography as art establishes, develops, exchanges and is being used as a social practice. In this light, two key theoretical system - semiology/semiotics and theoretical psychoanalysis, established the poststructuralist theory of photography. By accessing to the medium of photography as a visual system of signs, that is - as a multilayered visual text, which can be read by looking/watching, the poststructuralist theory of photography pointed out a culturally and socially determined signifier, which carries a myriad of different, independent and arbitrary meaning that photography as art realises within the semiological/semiotic context. The poststructuralist theory of photography is therefore, concerned with reading the photographic image, using methodological, poetic, rhetorical, semantic and value criteria through different theoretical disciplines - art theory, the theory of text, theory of simulation, theory of postmodernism, theory of the discursive nature of knowledge and power as knowledge, feminist studies, postcolonial theory, theories of identity, hybrid theory, cultural studies, and others. Placed in the context of the Yugoslav and post-Yugoslav art practices, the poststructural theory of photography enabled a theoretical platform for reading, interpreting and executing plural artistic strategies within the (post)conceptual and contemporary art.