Цитирање архитектуре југословенског модернизма као стваралачки и интерпретативни метод у савременим уметничким праксама

Abstract

Dosadašnja istraživanja su pokazala da citiranje može preći granice disciplina i umetničkih medija, rezultirajući intermedijalnom citatnošću i intersemiotičkom citatnošću. Međutim, nije urađeno mnogo studija koje se fokusiraju na intertekstualnost izvan umetnosti zasnovanih na tekstu niti na citiranje kao stvaralački metod u savremenim umetničkim praksama prve dve decenije XXI veka. Cilj ove disertacije je da utvrdi šta se dešava kada savremeni umetnici citiraju arhitekturu jugoslovenskog modernizma, izmeštajući taj kompleksni znak u diskurs savremene umetnosti. Iz tog razloga, disertacija je poststrukturalističko čitanje savremenih umetničkih praksi kao tekstova (semantičkih i sintaksičkih strukturnih celina) koji citiraju druge tekstove, konkretno arhitektonske objekte, komplekse i pojave nastale u određenom društveno-političkom periodu Federativne Narodne Republike Jugoslavije (1945–1963) i Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1963–1991). Ova arhitektura je imala značajnu ulogu u predstavljanju, kako u zemlji, tako i u inostranstvu, nesvrstanog položaja Jugoslavije i njene mirovne opredeljenosti tokom Hladnog rata. Međutim, nakon raspada Jugoslavije, dobila je različita značenja kako su se menjale društveno-političke stvarnosti. Imajući u vidu šta je ova arhitektura nekada predstavljala i značaj koji ona ima za njene korisnike i istoriju moderne arhitekture, savremeni umetnici je citiraju, koristeći različite medije – instalaciju, plesni film, koncept, site-specific intervenciju, urbanu intervenciju, skulpturu, video, performans i umetnost sa zajednicama. Analiziranjem osamnaest primera, u disertaciji se pokazuje kako savremeni umetnici primenjuju iluminativno citiranje, ilustrativno citiranje ili silepsu koja rezultira komplementarnom ili posredovanom intertekstualnošću. U disertaciji se zaključuje kako citiranje arhitekture jugoslovenskog modernizma nadilazi kreativni metod u savremenoj umetnosti, prerastajući u interpretativnu strategiju koja reanimira ovu specifičnu arhitekturu u širem kulturnom kontekstu i ukazuje na njene latentne potencijale.

Previous research has shown that quoting can cross boundaries of disciplines and artistic media, resulting in intermedial quotation and intersemiotic quotation. However, there haven’t been many studies that focus on intertextuality beyond text-based arts nor on quoting as creative method in contemporary art practices of the first two decades of the XXI Century. This study aims to determine what happens when contemporary artists quote architecture of Yugoslav modernism, placing this complex sign into the discourse of contemporary art. For that reason, the study is poststructuralist reading of contemporary artistic practices as texts (semantic and syntactic structural units) that quote other texts, in particular, architectural objects, complexes and phenomena that were created in the specific socio-political period of the Federative People’s Republic of Yugoslavia (1945–1963) and Socialist Federative Republic of Yugoslavia (1963–1991). This architecture had a major role in presenting, both domestically and abroad, the non-aligned position of Yugoslavia and its peace-oriented position during the Cold War. However, after the break of Yugoslavia, it gained different meanings as socio-political realities had changed. Having in mind what this architecture represented once, and the importance it has for its users and the history of modern architecture, contemporary artists quote it, using various media – installation, screendance, concept, site-specific intervention, urban intervention, sculpture, video, performance and art with communities. Depicting eighteen examples, the study shows how contemporary artists are applying illuminative quotation, illustrative quotation or syllepsis, which results in complementary or mediated intertextuality. The study concludes how quoting architecture of Yugoslav modernism goes beyond creative method in contemporary art, turning into interpretational strategy that reanimates this specific architecture in the wider cultural context and points out its latent potentials.