Muzička koncepcija radijskog diskursa versus auditorijum - vidovi transformacija međusobnih relacija sagledanih u interdisciplinarnom polju teorije medija

Abstract

Od dvadesetih godina dvadesetog veka do danas radio je kontinuirano dominantan i uticajan masmedij. Ključni element koji oblikuje radijski diskurs jeste muzika, to jest muzička koncepcija. Kao sredstvo kojim se najbolje korespondira sa auditorijumom, te utiče na formiranje ukusa i kriterijuma, radijska muzička koncepcija predstavlja krucijalnu komponentu društvene uloge tog masmedija. Radijski auditorijum, konkretnije njegova pozicija u smislu primaoca/recipijenta, ali i pošiljaoca poruka u komunikacijskoj šemi pošiljalac→ poruka→ primalac kontinuirano intrigira istraživače masmedija i tumače odnosa na relacji masmedij/radio ↔ publika. Od istorijske retrospektive do savremene pozicije, bilo da je reč o pasivnom, aktivnom, interaktivnom, te preaktivnom auditorijumu, vremenom, komunikacijski krug je na relaciji radijski diskurs ↔ auditorijum od jednosmernog transformisan u višesmerni. Naime, razvojem masmedijske, a naposletku i digitalne pismenosti, radijski auditorijum je sposoban da samostalno dekodira poruke, a postepeno raste i njegova moć uticaja na programske i muzičke sadržaje. Ipak, razvoj komercijalnih medija i tržišni imperativi postepeno okreću točak istorije unazad i vraćaju radijski auditorijum u podređenu poziciju, pogotovo kada je reč o muzičkim sadržajima i subliminalnim porukama koje se upućuju kroz muzičko uređivanje. U savremeno doba, prevlast informaciono-komunikacionih tehnologija utiče na formiranje novog masmedijskog poretka u čijem konekstu nastaje i funkcioniše Globalna mreža (kao sinonim za Internet). Ključna reč koja se vezuje za poziciju radija i radijskog auditorijuma, te i muzičke koncepcije kao najvažnijeg elementa, u novoj internet sferi jeste – konvergencija. Ne samo da tradicionalni radio u svom internet ruhu postaje unapređena varijanta postojećeg masmedija, već radio na internetu jeste zapravo nova (audio-vizuelna) masmedijska forma. Transformacijom samog medija, neminovno se transformiše i njegov auditorijum. Uz mogućnost uređivanja i plasiranja muzičkih sadržaja po sopstvenom izboru auditorijum je muzički urednik. Prepoznat kao neaktivan i pasivan, potom medijski opismenjen i analogno tome aktivan, te interaktivan razvojem interneta i novih tehnologija, auditorijum se u eri hiper-informisanosti nalazi u fazi koja podrazumeva njegovo „preaktivno” delovanje. Naime, reč je o publici koja ne samo da odabira, menja, dopunjava i distribuira sadržaj, već ga samostalno kreira nesagledivim obimom informacija i alata. Ova studija obuhvatila je značajnu periodiku od preko devedeset godina kako bi se jasno sagledali vidovi transformacije kako radija kao masmedija, tako i radijskog auditorijuma, a kroz prizmu najznačajnijeg komunikacijskog elementa – muzike, to jest muzičke koncepcije radijskog diskursa. Adekvatan istraživački okvir čine programi Radio Beograda kao javnog servisa, te komercijalnih domaćih formatizovanih radio stanica, uz povremeni osvrt na svetske pandane.

Since the 1920s to the present Radio is continuously dominant and influential mass media. The key element that forms radio discourse is the music, i.e music concep. As a medium that best corresponds with the auditorium, and influences the formation of tastes and criteria, the radio music concept represents the crucial component of the social role of this mass media. The radio auditorium, more specifically its position in terms of the recipient, but also as the message sender in the communication scheme the sender → message → the recipient, continuously intrigues the mass media experts and researchers of the relation the mass media/radio ↔ audience. From a historical retrospective to a contemporary position, whether it's a passive, active, interactive or an overactive auditorium, over time, the communication circle radio discourse ↔ the auditorium has been transformed from oneway into a multi-directional. Namely, through the development of mass media, and ultimately digital literacy, the radio auditorium is capable of decoding messages independently, and its power of influence on radio program and music content is gradually increasing. However, the development of commercial mass media and market imperatives gradually turn the wheel of history backwards and return the radio auditorium to a subordinate position, especially when it comes to music content and subliminal messages that are directed through music editing. In modern times, the predominance of information and communication technologies influences the formation of a New Mass Media Order in which the Global Network (as a synonym for the Internet) contex is created and functioning. The key word that relates to the position of radio and radio auditorium, as well as music concept as the most important radio tool, in the new Internet sphere is - convergence. Not only traditional radio in internet sphere became upgraded version of the existing mass media, but it has actually became also new (audio-visual) mass-media form. The transformation of the media, inevitably transforms its audience. With the possibility of editing and placing music content of its own choice, the auditorium is a music editor. Recognized as inactive and passive, then media literate and analogously – active, and interactive with the development of Internet and new technologies, the auditorium in the era of hyper-information is in the phase that implies its „overactive” action. Namely, it is about an audience that not only selects, modifies, complements and distributes content, but automatically creates it with an incredible amount of information and tools. This study included a significant period of over ninety years in order to clearly see the ways of transformations of radio as mass media, as well as a radio auditorium, and through the prism of the most important element of communication – music, that is, the music concept of radio discourse. An adequate research framework consists of the Radio Belgrade programs as a public broadcaster, and domestic commercial format radio stations, with occasional reference to the global counterparts.